Kościoły i religia na Wyspach Owczych
W czasie podróży zawsze warto zaglądać do świątyń, bo nie tylko dużo nam to powie o lokalnej duchowości, ale też o sztuce i architekturze. Kościoły na Wyspach Owczych to skarbnica tego, co dla Farerów jest najważniejsze.
Kraje nordyckie mają opinię mocno zlaicyzowanych, tymczasem kościoły na Wyspach Owczych w niedzielę są pełne wiernych. Farerzy, choć niemal wszyscy należą tu do wspólnot protestanckich, zachowali wiele katolickich zwyczajów. Członków rodziny, na pożegnanie, błogosławi się znakiem krzyża. Święci się narzędzia pracy, a nawet liny, które służą do wspinania się na klify, gdzie szuka się ptasich gniazd. U sufitu, w kościelnych nawach, wiszą wotywne modele łodzi, w podzięce za uratowanie życia podczas srogich sztormów. W kościele w Klaksvik zobaczymy nawet nie model – a prawdziwą łódź, która ocalała po straszliwej tragedii z 23 grudnia 1914 roku, gdy w czasie burzy niemal cała męska populacja wioski Skarð na wyspie Kunoy, zginęła na wzburzonym morzu.
![Piękne wnętrze katedry w Tórshavn](https://i0.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/sierpienOwcze-75.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
Zamieszkałe zaledwie przez 56 000 osób Wyspy Owcze mają aż 62 kościoły i kaplice, w których regularnie odbywają się nabożeństwa. Według spisu powszechnego z 2021 roku, jest tu 662 pastorów, a wspiera ich prawie 1200 wolontariuszy, pełniących różne pomocnicze funkcje we wspólnotach wyznaniowych. To daje 3,4% całej populacji, wynik absolutnie unikatowy nie tylko w krajach nordyckich, ale i na świecie. Niemal co druga wioska ma własny kościół, a obrzędy religijne towarzyszą Farerom na każdym etapie życia, od narodzin, po śmierć. Ścieżkami (bygdagøtur) łączącymi najmniejsze i najbardziej oddalone wioski z „wioskami kościelnymi”, przechodziły dziesiątki pokoleń Farerów. Tradycyjnie, najmłodszy z ojców chrzestnych (bywało ich nawet kilku, a nie para rodziców chrzestnych jak u nas), niósł całą drogę z kościoła do domu, swojego chrześniaka. Po śmierci obowiązkiem wspólnoty było przeniesienie trumny tą samą drogą z oddalonej wioski, na cmentarz do poświęconej, kościelnej ziemi. Miejscowi wiedzą, w których miejscach przy drodze są „kamienie trumienne” (líksteinur), gdzie żałobnicy mogli odłożyć trumnę i chwilę odpocząć.
![Kościół w Villareidi](https://i1.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/Faroe-130.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
Kościoły często stoją na wzniesieniu, tuż nad brzegiem morza, by ich wieże były pierwszymi budynkami, które zobaczą wracający do rodzinnych wiosek rybacy. Lokalne legendy koncentrują się często na zmaganiach ludzi z nadprzyrodzonymi siłami przedwiecznej natury. A ratunkiem przed trollami, gigantami, a nawet złośliwymi huldufólk (elfami) był już sam widok kościoła, lub dźwięk dzwonów, a modlitwy działały jak czarodziejskie zaklęcia, ratując wiernych z opresji.
![](https://i2.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/R0002946.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
Najczęstszym motywem w farerskim malarstwie religijnym – co absolutnie zrozumiałe – jest Jezus, jako rybak uciszający morską burzę. Obrazy o tej tematyce znajdziemy w ołtarzach kościołów na całym archipelagu. Tę tematykę podejmował, choćby, najbardziej uznany malarz z Wysp Owczych – Sámal Joensen-Mikines. Współcześni artyści kontynuują tradycję tworzenia wspaniałych dzieł sztuki na potrzeby Kościoła. Niezwykle piękne przestrzenie z kolorowego szkła robi Tróndur Patursson, a cykl pasyjnych obrazów – Edvard Fuglø.
![](https://i2.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/Eystur-47.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
Kościoły na Wyspach Owczych znajdziemy niemal na każdej zamieszkałej wyspie. Stoją na 16-tu z 18-tu wysp archipelagu. Najczęściej fotografowane, poza (to też unikat na skalę światową) dwiema średniowiecznymi katedrami w Kirkjubøur, są urocze, drewniane świątynie budowane w latach 1829-1847. Najczęściej mają charakterystyczne dachy, kryte darnią. Urodą wyróżniają się kościółki w Saksun i Funningur. Ale także nowoczesne kościoły w Klaksvik, czy Toftir są atrakcyjne, ciekawe architektonicznie i mają we wnętrzach wysmakowane dzieła sztuki.
![kościoły na Wyspach Owczych](https://i0.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/R0004031.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
Główny kościół farerski, to oczywiście obecnie katedra w Tórshavn z charakterystyczną wieżą zegarową, ale turystów przyciąga jak magnes romańska Katedra Św. Olafa w Kirkjubøur. Może działa tu dość mroczna legenda, według której chciwy biskup, podstępem wymusił na córce najbogatszego gospodarza oddanie atrakcyjnej, położonej tuż nad wodą, posiadłości. Na bezdrzewnym archipelagu kluczowe były miejsca, w których prądy morskie wyrzucały na brzeg drewno z Syberii, a Kirkjubøur jest właśnie tak położona. W ciągu czterystu lat, od chrystianizacji Wikingów, kościół konsekwentnie powiększał swoje ziemie i na początku XVI wieku dysponował już połową areału Wysp Owczych. Stracił wszystko w 1539 roku, gdy król Danii przeszedł na stronę Protestantów i przejął kościelne włości. Z kolei „królewszczyznę” wywłaszczono na Wyspach Owczych w 1948 roku i dawne ziemie kościelne stały się własnością gmin.
![kościoły na Wyspach Owczych katedra św. Olafa](https://i2.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/R0004059.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)
W Kirkjubøur, pomiędzy dwiema katedrami, stoi okazały budynek – jeden z najstarszych drewnianych domów na świecie – liczy ok. tysiąca lat – i jest zarazem najstarszym wynajmowanym domem jednej rodzinie. Dawną siedzibę biskupa, duńscy królowie wynajęli w połowie XVI wieku rodzinie lokalnych rolników. Paturssonowie, w zamian za czynsz, mogli wynajmować dom tak długo, jak będę mieli męskich potomków. Przy czym gospodarstwa nie można było dzielić – najstarszy syn dostawał wszystko. Minęło 17 pokoleń i rodzina wciąż tu mieszka. Jeden z najbardziej znanych farerskich artystów – Tróndur Patursson, śmieje się, że gdyby urodził się pół godziny wcześniej, nigdy by się nie zajął sztuką, tylko na miejscu zajmowanym dziś przez jego starszego o kilkanaście minut brata bliźniaka – Pálla Paturssona, zarządzałby farmą w Kirkjubøur.
![wyspy owcze wycieczka lundi travel](https://i1.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/www.lunditravel.com_.jpg?resize=954%2C477&ssl=1)
(przygotowując tekst korzystałem z książki „Churches of the Faroe Islands” wydanej przez Visit Faroe Islands, Tórshavn 2022)
![](https://i1.wp.com/lunditravel.com/wp-content/uploads/2023/01/R0003076.jpg?resize=954%2C636&ssl=1)